حجامت یک روش خون گیری است که به منظور پیشگیری و درمان بیماریها انجام میشود و این نام گذاری احتمالا به علت شیوه ی عمل آن است که ازطریق تحجیم وگشایش و انبساط موضعی عمل می کند. حجامت از ارکان نظام طب سنتی و طب اسلامی است که با قدمت٣٣٠٠ سال قبل ازمیلاد مسیح در مقدونیه و سپس دریونان باستان و بعد در حدود٢٦٠٠ سال قبل از میلاد مسیح در ایران و چین و سپس١٥٠٠ سال قبل در هند انجام می شده است و توسط بقراط و جالینوس و پس از ظهور اسلام به صورت کامل توسط رسول اکرم(ص) به جهان بشریت اهدا شد.
حکمای بزرگ طب سنتی مانند رازی، بوعلی، جرجانی و ... حجامت را بعنوان ابزار قدرتمند و محوری پیشگیری، در بیماریها و درمان آنها معرفی کرده اند و هم اکنون در ٤١ کشور جهان به رسمیت شناخته شده و درحال انجام و در دست مطالعه و پژوهش می باشد. در ایران حجامت جایگاهی ویژه درفرهنگ مردم داشته و به عنوان سنتی موکد جزء اعتقادات آنها بوده است. حجامت در واقع اعمال یک استرس فوری به سیستم ساکن دفاع عمومی بدن است تا آن را برعلیه کلیه عوامل درونی و بیرونی هشیار و فعال نماید. بیشترین کاربرد حجامت در بُعد پیشگیری است و با مکانیسمهای مختلفی از جمله تنظیم سیستم ایمنی، تنظیم ترکیبات شیمیایی و هورمونی خون و تنظیم سیستم اعصاب خودکار بدن از ابتلا به انواع بیماریها پیشگیری می کند. علاوه براین حجامت کاربرد های درمانی نیز دارد به نحوی که در درمان برخی بیماریها مانند سردردهای عصبی و میگرنی، چربی، قند و اوره خون، سنگهای کلیوی و کیسه صفرا موثر است . بوسیله حجامت خونهای آلوده و غیر قابل استفاده (مانند روغن سوخته وسایل نقلیه) از بدن خارج می شود. این خونها به مرور زمان در پشت و برخی دیگر از نقاط بدن جمع شده و در فرصتهای مناسب به تدریج توسط بدن خارج می شود اما عملکرد بدن در این زمینه بسیار کند است به گونه ای که به مرور زمان بر تراکم این خونهای آلوده افزوده می شود و سلامتی ما را تحت تاثیر قرار می دهد. حجامت طبیعت مدبره را که روحی هوشمند در بدن ما است و بدن ما را به طرف تعادل سوق می دهد، تنظیم می کند و انحراف آن را می گیرد . طبیعت مدبره، باعث می گردد مثلاً وقتی صفرا در بدن فرد بالا می رود، افراد دوست دارند ناخود آگاه مواد با طبع سرد مانند ترشیجات بخورند. فردی که اصول تغذیه را رعایت می کند این طبیعت مدبره در بدن او هوشنمد و تنظیم است، چنین افرادی برخی مواقع دوست دارند چیزی را بخورند یا کاری را بکنند و باید آن را انجام دهند که به نفعشان است مثلاً صفراویها در تابستان دوست دارند خنکی بخورند و بلغمی ها در زمستان با خوردن یک قاشق ماست احساس ناخرسندی می کنند، ولی اگر تغذیه ناسالم شد، به مرور زمان این طبیعت مدبره منحرف شده و درست عمل نمی کند و خود را به ناچار با این روشهای غلط تغذیه و زندگی هماهنگ می کند مانند وجدان که در صورت ارتکاب مکرر اعمال نادرست، به مرور در بدن تضعیف می گردد. حجامت نام يک روش درماني است که بصورت ايجاد مکش در مواضعي خاص از بدن و خون‌گيري از آن مواضع ايجاد ميشود، زمانيکه بادکش به تنهايي ايجاد ميشود حجامت گرم و خشک (Dry Cupping) ناميده ميشود و زمانيکه پس از بادکش بوسيلۀ ايجاد خراش سطحي و بادکش مجدد از بدن خون گرفته ميشود حجامت تر(Wet Cupping) (Blood letting), (Scarification) ناميده ميشود.
مقدار خون گرفته شده در حجامت در حجامت تر پس از ايجاد بادکش و خراش سطحي پوست که نبايد از اپيدرم و درم گذر کند طي سه الي پنج مرحله بادکش که به مدت 20 دقيقه به طول مي‌انجامد حدود 5 الي 70 سي‌سي خون گرفته ميشود. و در برخي از افراد بعد از دو مرحله بادکش خون‌گيري بطور طبيعي متوقف ميگردد. در اينگونه افراد نيازي به خراش مکرر براي خون‌گيري بيشتر نيست. سابقۀ تاريخي حجامت براساس مستندات تاريخ علمي و تاريخ نقلي سابقۀ حجامت به هفت هزار سال قبل برمي‌گردد. براساس نقل منابع ديني، حجامت از سنّت‌هاي پيامبران است و تاريخ آن با عمر رسالت پيامبران برابري مي‌کند. به دستور ادريس پيامبر در تصويري روي سردرب اهرام ثلاثه مصر، حجامت معرفي گرديده و تاکنون باقي است. جايگاه حجامت در دين اسلام حجامت جزء احکام امضايي اسلام است و رسول اکرم (ص) مي‌فرمايند:
فی لَیلَه اَسری بی الَی السماءِ ما مَرَرتُ بِملاء مِنَ الملائِکَهِ اِلا اَن قالوا یا محَمَد اِحتجِم و امر اُمَتِکَ بِالحِجامَه (بحارج 62 ص 300 باب 89 و همچنین تفسیر المیزان آیه اول سوره اسری)
در شب معراج زمانيکه به آسمان هفتم صعود کردم هيچ ملکي از ملائک از من گذر نکردند مگر اينکه گفتند يا محمّد حجامت کن و امتت را به حجامت امر کن .
رسول اعظم (ص): پنج چیز از سنتهای پیامبران الی است: حیا، حلم، حجامت، مسواک و عطر زدن کافی ج 6 ص 484 امام علی (ع): به درستی که حجامت بدن را سالم و عقل را نیرومند می گرداند. بحارج 62 ص 114 ج 10 ص 89 امام رضا (ع): رسول خدا فرمودند اگر در چیزی شفا وجود داشته باشد پس در تیغ حجام است یا در شربتی عسل وسائل ج 17 ص 541
روايات فراواني نشان ميدهد که رسول اکرم (ص) و ائمه (ع) خود حجامت مي‌کردند و ويژگي‌هاي درماني حجامت را براي امت اسلام برشمرده‌اند و آن را جزء سنّت‌هاي انبياء و ارکان طب در اسلام دانسته‌اند و قواعد و آئين تجويز حجامت را بيان فرموده‌اند، برخي از علما آموزش حجامت را براي افراد واجب کفايي دانسته‌اند، مراجع عظام تقليد پيرامون حجامت احکام مساعد صادر نموده‌اند، شوراي نگهبان قانون اساسي مجموعۀ بخشنامه‌هاي صادرشده عليه حجامت را خلاف شرع شناخته است. و برخي از مراجع انجام حجامت را مستحب مؤکد مي‌دانند جهت‌گيري روايات و تأکيد فراوان دين اسلام حجامت را موجب پيشگيري از بيماري‌هاي جسمي و رواني دانسته و براي درمان بيماري‌هاي خوني (ناشي از غلبه خون) تجويز نموده‌اند.
موقعيت حجامت درطب سنتي ايران طب اسلامي و طب سنتي ايران، حجامت را جزء يکي از ارکان درمان به حساب مي‌آورند، تمامي حکماي بزرگ، حجامت را در درمان بيماريها به کار گرفته‌اند و در موارد فراواني آن را تجويز کرده‌اند، شيخ‌الرئيس ابوعلي‌سينا در کتاب «قانون در طب»، محمد زکرياي رازي در کتاب «الحاوي»، اخويني در کتاب «آداب المتعلمين» و سيد اسماعيل جرجاني در کتاب «ذخيره خوارزمشاهي» بطور تفصيلي پيرامون حجامت و قانونمندي‌ها و موارد تجويز آن صحبت کرده‌اند، تمام موارد تجويزي که حکما براي درمان بيماريها برشمرده‌اند قابل اجرا و داراي برد درماني قابل توجه است. جالينوس که پدر طب در جهان شمرده ميشود مباحث مفصلي پيرامون حجامت دارد که در بيشتر منابع طب سنّتي مطرح گرديده است. در کتاب‌شناسي طب اسلامي و طب سنّتي ايران بيش از 1400 جلد کتاب به چشم مي‌خورد که تقريباً در تمامي آنها پيرامون حجامت و کاربرد آن در درمان بيماري‌هاي گوناگون صحبت شده است و يا رساله‌هاي ويژه‌اي پيرامون آن نگاشته شده است.
موقعيت حجامت در جهان تقريباً تمامي کشورهاي جهان با حجامت آشنا هستند و به صورت سنّتي و علمي از آن براي درمان بيماريها استفاده مي‌کنند، در کشورهاي آفريقايي حجامت بصورت سنّتي استفاده ميشود، در آفريقاي جنوبي برخي از پزشکان از حجامت در درمان بهره مي‌برند. در کشورهاي آسيايي مانند هندوستان از حجامت استفاده سنّتي ميشود ولي با وجود اينکه ساشرتا يکي از بزرگان جراحي در هند از حجامت بهره مي‌برده است ولي در سيستم درماني کشور به صورت فراگير وجود ندارد، طب آيوروداي هندي از حجامت بهره مي‌گيرد و نظرات ويژه‌اي پيرامون آن ابراز داشته است، در کشور بزرگ چين از حجامت به صورت گسترده‌اي در درمان بهره مي‌گيرند، بويژه حجامت گرم و خشک که به صورت سامان يافته در مطب‌ها و بيمارستان‌ها مورد استفاده قرار گرفته است و در کشورهاي شوروي سابق با حجامت آشنايي عميق وجود دارد ولي در سيستم درمان رسمي آن مرسوم نيست. در کشورهاي اروپايي حجامت مورد توجه ويژه دانشمندان قرار گرفته و تحقيقات قابل توجهي پيرامون آن صورت گرفته است، کشور آلمان و انگليس از آن جمله است. در ايالات متحده آمريکا اخيراً حجامت مورد توجه قرار گرفته است و مراکزي براي تحقيق پيرامون آن تأسيس شده و کتبي نيز منتشر گرديده است. در کشورهاي اسلامي در کشور مصر، سوريه و مالزي، تحقيقات خوبي پيرامون حجامت صورت گرفته است و در کشور عربستان سعودي به صورت سنّتي اجرا ميشود.
آیا می‌دانید 16000 کیلینیک حجامت در دنیا وجود دارد که بزرگترین آن در نیویورک می‌باشد ؟
حجامت تا چه حد جنبه علمی دارد؟
تلاش علمی برای توجیه حجامت در جهان شروع شده است و تالیفاتی نیز در این زمینه منتشر گردیده است. کتاب « حجامت یک روش درمانی آزموده شده» حاصل پژوهشی است که دکتر « یوهان آبله » در کشور آلمان انجام داده است. کتاب « Cupping Therapy » حاصل مطالعات آقای دکتر Ilkay Chirali است که در کشور آمریکا انجام شده است. مرکز تحقیقات طب آلترناتیو در ایالت نیویورک نیز مشغول فعالیت پیرامون حجامت است. در کشور چین پیرامون مکانیسم اثر و کاربرد حجامت گرم و خشک مطالعاتی صورت گرفته است. در کشور مصر پزشکان متخصص تحقیقاتی را پیرامون اثر حجامت بر بیماریهای گوناگون منتشر ساخته اند. جمعی از پزشکان سوریه تحقیقاتی را پیرامون حجامت شروع کرده و گزارش اول آنان بر کتاب « دواء العجیب » منتشر گردیده است. در دانشگاه شهید بهشتی ایران هم در سالهای 71 و 72 چند طرح پژوهشی پیرامون حجامت اجرا گردیده است، از جمله: مقایسه خون ورید و خون حجامت از نظر فاکتورهای بیوشیمیایی، مقایسه مواضع حجامت با مسیر مریدیان طب سوزنی، بررسی اثر حجامت بر سروتنین خون، بـررسـی تـاثیر حجـامت بـر بیماریهای عصبی و سردردهای میگرنی، نیز پژوهش دیگری است که در دانشگاه تهران در شرف انجام است و گزارش اولیه آن در پنجمین کنفرانس بین المللی طب اسلامی در هندوستان در سال 1999 ارائه گردیده است.
موقعيت قانوني و اجرايي حجامت در ايران بهرام گور يکي از پادشاهان ساساني پس از اينکه به وسيله حجامت بيماري خود را درمان کرد دستور فراگيري حجامت را در کشور صادر نمود، از آن پس حجامت در دانشکده‌هاي پزشکي آن زمان ايران تدريس مي‌شد و پس از اسلام نيز خلفاي عباسي از حجامت بهره مي‌گرفتند و روند بهره‌برداري از حجامت در کشور ادامه داشت و به صورت يک روش پيشگيري و يک سنّت در بهار و پائيز از آن استفاده مي‌شد و حکما نيز براي درمان بيماريها از آن بهره مي‌گرفتند. چهل تيغ براي درمان بيماري‌هاي کودکان هنوز در فرهنگ عامه مشهور است. در سال 1334 با وضع قانون نظارت بر درمان حجامت ممنوع شد و به توصيه اولين گروه متخصص طب جديد که از فرانسه فارغ‌التحصيل شده بودند حجامت برچيده شد ولي به صورت سنّتي در جوامع حاشيه‌اي کشور اجرا مي‌شد. تا اينکه در سال 1364، در جمعي از پزشکان که به منظور احياي فرهنگ طب اسلامي گرد هم آمده بودند حجامت مطرح و مورد توجه قرار گرفت و در سال 1369 در قالب مؤسسه تحقيقات حجامت ايران به ثبت رسيد و در سال 1377 همکاري وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي با مؤسسه شروع گرديد و در سال 1380 بخشنامه‌هاي صادرشده خلاف حجامت توسط ديوان عدالت اداري و براساس رأي شوراي نگهبان قانون اساسي ابطال گرديد و در سال 1382 در قالب برنامۀ نظارتي ويژه به وسيله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي به رسميت شناخته شد، و بر اين اساس پزشکان علاقمند، پس از اخذ گواهي آموزش از مؤسسه تحقيقات حجامت ايران و ارائه آن به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي پروانه حجامت دريافت مي‌کنند و براساس مفاد آموزشي مؤسسه طرح‌هاي درماني آن را به اجرا درمي‌آورند و جهت‌گيري درمان با حجامت در مطب‌هاي داراي مجوز، تحقيقاتي است و کيفيت رعايت بهداشت آن با نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي کنترل ميگردد. عليرغم تبليغات سوء عليه حجامت و عدم وجود فرهنگ مناسب کاربرد حجامت در درمان در سال 82 در ايران چهار ميليون مورد حجامت انجام پذيرفته است. و اين رقم نشان ميدهد که کارآيي حجامت در درمان توانسته است موانع فرهنگي و تبليغي موجود را پشت سر بگذارد.
آیا همه پزشکان، حجامت را به بیماران توصیه می کنند؟
خیر. اطلاعات پیرامون حجامت در جامعه پزشکی محدود است. در دانشکده های پزشکی ایران این موضوع تدریس نمی شود، فقط در برخی از دانشگاه های آمریکا، انگلیس، آلمان و چین این موضوع به شکل کلاسیک تدریس میشود. طبیعی است که وقتی پزشکان ما از ویژگیهای درمانی حجامت بی اطلاع هستند، همه اقدام به این عمل نمی کنند. از سوی دیگر ایده هایی که مطرح گردیده است بسیار جدید است و بیش از دو دهه از عمر آن نمی گذرد.
آیا حجامت برای اطفال و نوجوانان نیز قابل توصیه است ؟
بلی آثار و نتایج و فواید حجامت در نوزادان و اطفال و نوجوانان فراوان است که به برخی از آنان اشاره میشود : 1– افزایش قد، وزن و جهش رشد اطفال 2 – افزایش اشتها 3 – افزایش مقاومت اطفال نسبت به بیماری ها و کاهش سرماخوردگی و بیماریهای عفونی پس از حجامت 4 – اختلالات رفتاری و ناهنجاری های عصبی کودکان
حجامت نوعی واکسیناسیون است .
محمد زکریای رازی برای اولین بار نوعی حجامت را جهت واکسیناسیون آبله در اطفال معرفی کرده است. طبق بررسی متون طب ایرانی و بررسی رفتارهای مرسوم طب افواهی، متوجه این حقیقت می‌شویم که یکی از دلایل اسرار پیشینیان بر حجامت کردن کودکان و نوزادان ( این هم بصورت متوالی و متواتر) ، نوعی تقویت سیستم ایمنی و دستگاه دفاعی بدن اطفال بوده است. با این تقویت سیستم ایمنی، دفاع بدن طفل در مواجهه به عوامل ویرولانت و باکتریال و پاتوژن ها موفق تر عمل خواهد کرد.
تقویم زمانی حجامت اطفال
سن شروع حجامت از دیدگاه طب افواهی از بدو تولد می‌باشد ( یا چهل روز اول عمر ) و در ادامه اول بهار و اوایل یا اواسط پائیز کودک را حجـامت می‌کـرده‌اند. سـن آغـاز حـجامت از مـنظـر طب ایرانی (سنتی) و حکیمان بزرگ چون زکریای رازی و جرجانی پس از دوسالگی بوده و بیشتر معتقد به حجامت سالی یک مرتبه ( اوایل بهار ) بوده اند. سن اولین حجامت از دیدگاه طب اسلامی و اهل بیت (ع) از چهار ماهگی می‌باشد که به عنوان پروفیلاکسی توصیه به حجـامت مـاهانه ( ماهی یکبار ) تا سن بلوغ شده است. ضـمنـاً حجامت نقره هم زیر چهار سالگی مجاز دانسته شده است.بیش از 43 نوع بیماری اختصاصی در اطفال با حجامت قابل درمان است و نیز حجامت تاثیر ویژه ای در شادابی پوست، مو، افزایش هوش و حافظه اطفال و نوجوانان دارد.
پیامبر اکرم (ص) : << بهترین درمان برای شما، حجامت و فصد می‌باشد.>> (طب النبی، ابن قیم جوزیه)
حجامت نسبت به سایر روشهای درمانی متداول چه مزیتهایی دارد ؟
به طور کلی حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است و اگر بصورت تخصصی از آن استفاده شود برتری های فراوانی نسبت به روشهای درمانی جاری مانند مصرف داروهای شیمیایی و جراحی دارد.
مزیتهای درمان با حجامت را می‌توان به طور خلاصه بدین شرح بیان کرد :
1 – حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است 2 – حجامت برای کلیه سنین کاربرد دارد 3 – حجامت با حداقل توان فنی و تجهیزات اجرایی می‌تواند بیماریهای سخت و مزمن را درمان کند 4 – حجامت هیچگونه وابستگی فنی، علمی و ابزاری به خارج از کشور ندارد 5 – در حجامت فاکتورهای مداخله گر وجود ندارد و با یک رفتار کامل موجب درمان میشود 6 – حجامت چون یک دستور دینی است، توان جلب تاثیرات روانی (سایکوتیک) در آن بالاست و از این طریق علاوه بر افزایش سطح درمان پذیری، موجب تقویت فرهنگ و اعتقادات مذهبی و ارتباط انسان به خداوند تبارک و تعالی میشود. حجامت یک روش درمان پیچیده و دارای ظرفیتهای گوناگون می‌باشد که تجویز و اجرای آن باید زیر نظر پزشکان عضو موسسه تحقیقات حجامت ایران و آشنا به مبانی طب سنتی و طب اسلامی باشد.
آیا استفاده از فواید حجامت تنها برای درمـان بیماریهاست ؟
بیشترین کاربرد انواع حجامت در پیشگیری از بیمارهاست و با مکانیسم های مختلفی از جمله تنظیم سیستم ایمنی، تنظیم ترکیبات بیوشیمی و هورمونی خون و تنظیم سیستـم اعـصاب خـودکار بـدن (سمپاتیمک و پاراسمپاتیک) موجب پیشگیری از بیماری ها می‌گردد و بدین ترتیب کاربرد حجامت بیشتر در بعد پیشگیری است و جزو بهداشت پیشگیری طب اسلامی محسوب میشود.
انواع حجامت به‌طورکلي پنج نوع حجامت وجود دارد که به تناسب در کشورهاي گوناگون مورد استفاده قرار مي‌گيرد: 1- حجامت خشک ساده (Dry Cupping) يا بادکش که بيشتر در کشور چين، آلمان و آمريکا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. 2- حجامت تر (Wet Cupping) يا حجامت با خون‌گيري که بيشتر در ايران، کشورهاي اسلامي، عربي، آفريقايي، آسيايي، آمريکا و مناطق گرمسيري مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد. 3- حجامت گرم و خشک که از ابداعات حکماي طب اسلامي است و در ايران و کشورهاي عربي و آمريکا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. 4- حجامت تر سوزني (Needle Cupping) که بيشتر در کشور چين و آمريکا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. 5- حجامت گرم آبي (Water Cupping) که در کشور آمريکا مورد استفاده قرار مي‌گيرد. مؤسسۀ تحقيقات حجامت ايران با استفاده از ترکيبي از انواع حجامت‌ها بيش از هفتاد طرح حجامتي را طراحي نموده و براي درمان بيماري‌هاي گوناگون مورد استفاده قرار ميدهد.
انواع حجامت تر 1- حجامت عام (نافع يا کتف) 2- حجامت رهاننده (ساكرال) 3- حجامت ساقين 4- حجامت کفل (ورک) 5- حجامت لالۀ گوش 6- حجامت نقره (مغاک) يا گودي گردن 7- حجامت موضعي 8- حجامت اخدعين 9- حجامت آلرژي 10- حجامت احتقان 11- حجامت بين پاشنه و قوزک خارجي (بين‌الکعب و العرقوب) 12- حجامت سر (شفا) 13- حجامت پسِ سر (قمحدوه) 14- حجامت کليه 15- حجامت زانو 16- حجامت تحت‌الذقن (چانه) 17- حجامت پشت گوش (ماستوئيد)
روش حجامت: حجامت انواع مختلفی دارد که محل و روش انجام آن متفاوت است ولی آنچه در این قسمت بیان شده است در خصوص حجامت عام می باشد که به طور معمول مطرح بوده و انجام می شود. محل حجامت عام بین دو کتف است. ابتدا بوسیله لیوان مکش مخصوص، خونهای آلوده در نقطه خاصی جمع می شود و سپس توسط تیغ چند خراش سطحی ایجاد می شود. این کار درد بسیار مختصری دارد. سپس خونهای آلوده وارد لیوان شده و دور ریخته می شود .در مراكز معتبر لیوان و تیغ حجامت استریل و یکبار مصرف می باشند.
محورهاي مورد توجه در حجامت درماني 1- حجامت تر 2- حجامت گرم و خشک 3- حجامت ترکيبي 4- حجامت با تغذيه 5- حجامت با داروي گياهي وتغذيه، طراحي گرديده وبه بيمارتوصيه ميشود.
شرايط لازم به لحاظ در تجويز حجامت الف) جنس ب) سن ج) موقعيت جغرافيايي محل زيست د) تغذيه ه) تحرک، ورزش و) طبع و مزاج بيمار ز) نوع بيماري
روش‌هاي تجويز حجامت 1- روش تجويز حجامت براساس طبايع چهارگانه که يک روش مهم و فراگير تشخيص طب اسلامي و طب سنّتي است صورت مي‌گيرد. 2- روش تجويز براساس تشخيص طب سوزني که اين روش در چين و آلمان و آمريکا به کار گرفته ميشود. 3- روش تجويز براساس طب جديد (اللوپاتي) که پس از انجام آزمايشات و تشخيص باليني طب جديد انجام ميشود. 4- روش ترکيبي از داروهاي گياهي و رفتار آيورودايي که توسط طبيبان آيورودايي هند اجرا ميگردد. 5- روش ترکيبي از تشخيص طب اسلامي (طبايع و مزاج‌ها) و طب جديد که بيشتر توسط پزشکان آموزش ديده در مؤسسۀ تحقيقات حجامت ايران صورت مي‌گيرد.
حجامت پيشگيري براساس آموخته‌هاي طب اسلامي حجامت تر ميتواند موجب پيشگيري از بروز بيماري‌هاي جسمي و رواني گردد. احاديث تأکيد فراوان دارند بر اينکه حجامت کنيد قبل از اينکه غليان خون، شما را بکشد. تحقيقات علمي انجام شده نشان ميدهد که حجامت ميتواند موجب تنظيم سيستم ايمني بدن گردد از اين جهت يک رسم ويژه از ديرباز در کشورهاي اسلامي مطرح بوده است، که براساس آن همۀ افراد سالم در فصل بهار و پائيز حجامت مي‌کردند و اين امر را موجب حفظ سلامتي بدن مي‌دانستند و اطفال خود را از سن چهارماهگي حجامت مي‌کردند. براساس نظرات طب اسلامي حجامت پيشگيري بهتر است در فصل بهار و پائيز انجام شود، در اين صورت سيستم ايمني بدن انسان تنظيم شده و در مقابل بيماري‌هاي گوناگون مقاوم ميگردد. در صورت تصميم به چنين عملي پيشنهاد ميشود درصورتيکه در شهرهاي خوش آب‌وهوا و غيرآلوده زيست مي‌کنيد و از غذاهاي مناسبي در تغذيه بهره مي‌بريد و از تحرک لازم برخوردار هستيد سالانه يک بار حجامت کنيد و درصورتيکه در شهرهاي داراي آب و هواي آلوده زيست مي‌کنيد و از غذاهاي طبيعي کمتري استفاده مي‌کنيد و از ورزش و تحرک کافي فاصله گرفته‌ايد سالانه سه مرتبه دوبار در بهار و يک بار در فصل پائيز حجامت کنيد. و درصورتيکه بيمار هستيد در اولين فرصت مي‌توانيد با تجويز پزشک آموزش ديدۀ حجامت از انواع حجامت براي درمان خود بهره بگيريد.
درمان با حجامت پزشک با استفاده از تعريفي که از بيماري و اتيولوژي آن در اختيار دارد حجامت را در درمان بيماريها به کار مي‌گيرد. براي تحقق درمان بوسيلۀ حجامت لازم است ديدگاهي کامل نسبت به مکانيسم اثر حجامت در ذهن پزشک وجود داشته باشد تا براساس آن به طراحي درمان با حجامت بپردازد. مکانيسم‌هاي حجامت ازديدگاه طب‌اسلامي 1- دفع فضولات خون 2- دفع سموم و عفونت‌ها 3- تنظيم اخلاط چهارگانه در بدن انسان (دم ـ صفرا ـ بلغم و سودا) 4- رفع انسدادهاي عروقي پديدآمده در نقاط مختلف بدن
مکانيسم‌هاي حجامت از ديدگاه طب جديد (کلاسيک) قبل از اينکه بخشي پيرامون مکانيسم درمان حجامت داشته باشيم بايد تعريفي از بيماري ارايه دهيم تا با ديدگاه کاملتري بتوانيم مکانيسم درمان حجامت از ديدگاه علمي را دريابيم. سلول‌هاي بدن انسان داراي چشم و گوش نيستند، لکن رسپتورهاي سطح سلول باعث فعاليت ارادي و خودکار ترشح يا جذب و هر نوع حرکت لازم براي سلول مي‌گردند. و مانند چشم و گوش و دست و پاي سلول عمل مي‌کنند. و زمانيکه سلول‌هاي بدن از يک سلول تخم شروع به تمايز مي‌کند، در حقيقت اين رسپتورها هستند که تغيير مي‌کنند و شکل و وظيفۀ سلول را مشخص مي‌سازند نه چيز ديگر. بنابراين متوجه مي‌شويم که چرا بيماري‌هاي ايجاد شده با عامل مشترک علائمي متفاوت از خود بروز مي‌دهند. مانند ديابت: که به انواع I و II پديد مي‌آيد و هر دو نوع آن قابل برگشت است و اين رسپتورها هستند که تغيير کرده و در نتيجه بيماري ايجاد شده است و اگر بحالت اول درآيند بهبودي حاصل ميگردد. رسپتورهاي سطح سلولي در اثر عوامل باکتريايي و يا ويروسي و يا قارچي و يا سموم آنها، تغذيه نامناسب و سموم صنعتي موجود در محيط تغيير مي‌کنند. اين تغييرات منجر به تغيير فعال يا غيرفعال شدن ژن‌هاي هستۀ سلول ميگردد بدين ترتيب که رسپتورها باعث فعال شدن گروهي از آنزيم‌هاي داخل سيتوپلاسم شده و در نتيجه آن فاکتورهاي هسته‌اي توليد مي‌شوند که اين موجب فعال شدن ژن‌هاي داخل هسته و يا غيرفعال شدن آنها ميشود. اين فاکتورها (nuclear factor) ناميده مي‌شوند و خود اين تغييرات فعاليت ژنتيکي رسپتورهاي سطح سلول را شامل مي‌شوند. گاهي بعضي از ويروس‌ها به داخل هسته سلول نفوذ کرده و ژنوم ويروسي بين ژن‌هاي هسته قرار مي‌گيرد و اين تغيير غيرطبيعي موجب فعاليت غيرطبيعي ژن‌ها ميشود و در نتيجه سلول بافت‌هاي مختلف بدن نوع فعاليت خود را تغيير مي‌دهند و بعضي از آنها حتي در اثر تغيير رسپتور شکل خود را از دست مي‌دهند. چون نتيجه تغيير رسپتورهاي تمايز سلولي چيزي جز تغيير شکل و وظيفۀ سلولي نيست. اين تغييرات در سيستم ايمني در هيپرسنستيويتي نوع 1 ، 2 ، 3 و 4 کاملاً مشهود است و با اصلاح آن بيماري براحتي قابل برگشت و درمان است.
عواملي که موجب تغيير رسپتورها در حجامت مي‌شوند. حجامت به دو نوع کلي تقسيم ميشود؛ 1- حجامت گرم و خشک يا بادکش (Cupping) 2- حجامت تر يا حجامت خون‌گيري و (Wet Cupping). هر کدام از اين دو نوع حجامت تغييراتي را در سطح پوست در قسمت خاصي از بدن پديد مي‌آورند. مانند اينکه در حجامت گرم موضع متورم شده و موجب التهاب پوست ميگردد و در حجامت تر علاوه بر التهاب پوست، خراش‌هايي متعدد در سطح درم و اپيدرم ايجاد ميشود. و اين اتفاق موجب ميشود تا سايتوکاين‌هاي متعدد و متفاوتي در کراتينوسيت‌هاي پوستي ترشح گردد و اين تحريک که موجب ترشح سايتوکاين‌ها ميگردد در رسپتورهاي سطح سلولي تغيير پديد آورد و اين تغيير موجب درمان گردد.
عوامل تغيير رسپتورها بوسيلۀ داروهاي گياهي نقش معجزه‌آساي داروهاي گياهي در اثر تحريک همين سايتوکاين‌هاست نه موادي که کارخانجات از گياهان دارويي جدا کرده و به بيماران مي‌فروشند.
سايتوکاين‌هايي که در اثر حجامت گرم (Cupping) ترشح مي‌شوند. بادکش در حجامت گرم موجب ميگردد تا تغييراتي در رسپتورهاي سلول‌ها ايجاد شده و فعاليت سيستم ايمني در بدن شروع شود و در اين فعاليت سايتوکاين‌هايي که ترشح مي‌گردند عبارتند از؛ IL1 و IL2 و IL4 و IL8 و Il10 و IFNa و MCP1 و MCP2 و MCP3 و MIP10 و MIP16 و RNTS. که البته شرح وظايف سايتوکاين‌هاي ياد شده که بطور جداگانه و بصورت مشارکتي موجب اثرات ثانويه‌اي نيز مي‌گردند و اين اثرات ثانوي نيز موجبات ترشح ترکيبات جديدي را فراهم مي‌آورند به تفصيل در کتاب مکانيسم حجامت از ديدگاه طب کلاسيک مطرح ميگردد.
سايتوکاين‌هاي مترشحه در حجامت تر (Wet Cupping) سايتوکاين‌هايي که در حجامت تر ترشح مي‌شوند عبارتند از؛ IL1 و IL2 و IL3 و IL4 و IL5 و IL6 و IL8 و IL10 و IL12 و IL13 و IL15 و IL18 و IL21 و TNFa و TNFb و GMCSF و IFNa و IGF و TGFb و PDGF و TGF و FGF و KGF و CTGF و VEGF. سايتوکاين‌هاي فوق‌الذکر که به همراه منوآمين‌ها و ايکوسانوتيدها و سروتونين و هيستامين و پروتوئين‌هاي ضدباکتري و ضدويروس و ضدقارچ بعلاوه پروستاگلاندين‌ها و فعال شدن کمپلمان فعال گرديده و موجب تقويت سيستم ايمني مي‌گردند. به نظر مي‌رسد مهمترين اثر حجامت شيفت THI باشد که موجب فعال شدن فاگوسيتوز در تمام بدن ميشود.
مکانيسم‌هاي حجامت ازديدگاه طب‌جديد 1- تنظيم سيستم ايمني بدن انسان بوسيلۀ حجامت عام 2- تنظيم سيستم ايمني محيطي بوسيلۀ حجامت موضعي 3- تنظيم ترشح غدد درون ريز و برون ريز 4- تأثير حجامت بر سيستم سمپاتيک و پاراسمپاتيک 5- تأثير حجامت بر درناژ لنف 6- تأثير حجامت بر دفع سموم و رفع انسدادهاي موضعي و محيطي 7- تأثير حجامت بر افزايش ترشح اندورفين درصورتيکه پزشک نتواند براي يک نوع بيماري طرح درماني مناسب طراحي کند، بايد بيمار را به مؤسسۀ تحقيقات حجامت ايران ارجاع داده و طرح درماني مناسب براي آن طراحي و به مداواکننده ابلاغ نمايد. برآيند اجراي طرح‌هاي درماني ضمن اينکه موجب بررسي اثرات درماني حجامت بر بيماري‌هاي گوناگون ميشود فرضيات محققين پيرامون مکانيسم اثر حجامت را نيز مورد اصلاح و تجديدنظر و يا تأئيد قرار ميدهد.
برخی از فواید حجامت :
حجامت؛ فاكتورهاي آلرژي ( عوامل حساسيت زاي ) دروني و بيروني كساني را كه كهير دارند يا كم كاري كبد داشته و ريه با حساسيت هاي متعددي گرفتارند را از مسير مخرب و آزار دهنده بيمار به مسيري فرعي منحرف مي‌نمايند و ايمني شخص را تجهيز مي كند و فرصت سامان دهي به سيستم دفاعي مي بخشد .
حجامت در ترك اعتياد موثر بوده هشدارهاي خود باوري و اعتياد به نفس را كه اولين و مهمترين فاكتور ترك اعتياد تلقي ميشود صادر مينمايد و سموم خون را تخليه مي كند .
حجامت بلغم و سوداي پخته شده را كه قبلاً سست و قابل انتقال شده است همچون صفرا ميمكد و از غلظت وحدت آنها مي كاهد .
حجامت باز كننده انسدادهايي است كه به آمنوره زنان انجاميده و يا باز كردن مسيرهاي عروقي ؛ انتقال موضعي مواد ماليدني مثل كرمها و لوسيونها و پمادها را از يك سو روي پوست و انتقال خوني مواد داروئي ، خوراكي را از درون و از سوي ديگر تسهيل مي كند .
حجامت به سرعت تيرگي ديد را در بيماران ديابتي و فشار خوني كاهش مي دهد و با آثار شفاف بخش متعددش در بيماران با تيرگي شعور مقدمات هوشياري را فراهم مينمايد .
حجامت خارج كننده لخته هاي گرفتار در پيچ و خم عروق واريكوز ساقين و ساير اندامهاست .
حجامت دنيايي است كه در پشت سرمان بوده و از اينكه گوشه چشمي بدان داشته باشيم غافل بوديم و اكنون مثلاً همت كرده ايم و تازه از آداب آن وارد شده ايم و از اين همه را ديده و لمس كرده ايم و مثل آن به ( آب در كوزه و ما تشنه لبان مي گرديم ) مي ماند . حال به عهده محققين و استادان بزرگوار است كه به كاوش و آزمايش آن همت نمايند .
حجامت در درمان و تسكين بيماريها سرنخي است كه هر چه پيش برويم ميتواند طناب كلفت و قطوري باشد كه آويختن از آن بدون هراس است .
حجامت در واقع اعمال يك استرس فوري است به سيستم ساكن دفاع عمومي بدن تا آن را بر عليه كليه عوامل دروني وبيروني هشيار و فعال نمايد حجامت با توجه به روش مورد انجام و محلي كه انجام مي گيرد مي‌توان چون نيشتر زدن :عوامل عفوني - درد آور ومخرب را از بدن خارج نمايد حجامت در زير گردن و جايگاه معين ميان دو كتف قادر است عوامل اصلي لخته شدن خون وفاكتورهاي انعقادي عامل در سكنه هاي مغزي و قلبي را از سيستم خارج نمايد زيرا خون پر اكسيژن خارج شده از ريه ها در اثر حالت تلمبه اي قلب وريه ها كه شبيه يك آكاردئون ايجاد فشار منفي در قفسه سينه ميكند و عمل مكش ودمش (دميدن) را سامان مي بخشد .
خون حاوي قطرات ريز چربي و لخته هاي مستعد كوچكي را كه ميل به هم پيوستگي در آنها زياد اسنت را به عضلات پشت (نزديكترين مسير عروقي ) پمپ مينمايد وحجامت در محل مذكور آنها را به دام انداخته از بدن خارج مينمايد .زيرا عوامل تشكيل لخته هاي مخاطره آميز از اين گلوگاه بسوي ساير نقاط بدن روانه ميشود و حجامت آنجا را پاك ميكند .
حجامت با خارج كردن ذرات چربي كه در فرايند اكسيژنه شدن خون همچنان در مويرگهاي عضلات پشت تنه گير كرده و پشت سر هم صف كشيده اند و انتقال كند وتدريجي انها به CAD عروق گشادتر و مسيرهاي باز تر ميتواند به رسوب وايجاد سده ( انسداد عروق مثلاً آمبولي ) مخاطره آميز پايان دهد و با ايجاد تله هاي گشاد عروقي در موضع ( بدليل بادكشهاي ناحيه و اطراف آن ) وايجاد فشار منفي وحالت مكنده در اين تله ها مدتها اين ذرات چربي را از جريان عادي خون باز دارد.
حجامت خارج كننده صفراست و آرامش را به انسان ارزاني ميدارد .
حجامت يك شك عصبي موثر در بيماران روحي رواني و افسرده است و آغاز چالشهاي رواني را به بيمار القاء مي كند.
حجامت كاهش دهنده فشار خون است و به مقدار زيادي از استعداد سكته هاي آني را كم ميكند و به فرد توانايي نشاط و خود باوري ميدهد .
آداب حجامت :
از آنجا كه حجامت از جمله توصيه هاي مذهبي است . لذا مانند بسياري ديگر از آداب مذهبي جهت دستيابي به نتيجه بهتر مستلزم رعايت آداب و اصولي مي باشد مانند : حجامت روبه قبله و به صورت چهار زانو بايد انجام شود .و يا حجامت كننده و حجامت شونده با وضو باشند و حجامت را با نام خداوند آغاز كنند .
عوارض جانبی: حجامت هیچگونه عارضه ای برای بدن ندارد. اما این افراد می بایست از حجامت خودسر خودداری نمایند: زنان باردار، افرادی که در دوران قاعدگی قرار دارند، افرادی که مشکلات انعقادی خون دارند و بیماران هیموفیلی.
تذكر مهم: - افرادی که کم خون، لاغر و تکیده با بدن خشک هستند یا غلبه سردی شدید دارند حتماً باید تحت نظر پزشک حجامت نمایند. - انجام حداكثر دو بار حجامت در سال براي افراد سالم جهت پيشگيري و حفظ الصحه توصيه مي گردد و حجامت هاي خاص درماني مي بايست تحت نظر پزشک صورت گيرد. - حجامت از سن چهار ماهگی به بالا (تا قبل از فوت) قابل انجام است. در خصوص حجامت کودکان امام صادق ع فرموده اند، حجامت در چهار ماهگی باعث حذف لعاب بدن و کاهش حرارت سر و بدن می گردد، لذا توصیه می شود بعد از پایان چهار ماهگی، نوزادان را حجامت بسیار سبک انجام دهید.
فوايد حجامت: ثابت شده که حجامت برای حدود هفتاد بیماری اثرات پیشگیرانه و درمان کننده دارد. برخی از آثار درمانی و پیشگیرانه حجامت موارد زیر است: سرماخوردگی مکرر- آنفولانزا - آلرژی فصلی- بیماری پوستی جوش و کورک- درمان اعتیاد- رفع سلولیتهای بدن - درمان چاقی- بهبود کارائی کلیه - دفع چربی کبد- افزایش کلسترول و دی گلیسیرید خون- دیابت غیر وابسته به انسولین- اوره بالا- فشار خون غیر طبیعی «بالا یا پایین» - غلظت خون بالا- مسمومیت غذایی و دارویی- سردرد میگرنی- تنگی رگها- اعتیاد به مواد مخدر- افسردگی- سنگینی سر- اسپاسم عضلانی- رشد ناکافی و کوتاهی قد- لاغری- واریس- کمر درد- آرتروزها- آکنه و بثورات پوستی- کهیر- آفت دهان- ریزش مو - پر مویی بدن- گر گرفتن بدن- تاری دید- خواب رفتگی و بی حسی عضلات- بیماریهای تناسلی زنان- ناهنجاریهای عصبی- کم اشتهایی-کم هوشی- فراموشکاری- جوش صورت- سکته قلبی- مالیخولیا- خوش زخم شدن بيماران داراي قند خون
بيماري‌هاي درمان شده با حجامت پزشکان و محققان عضو مؤسسۀ تحقيقات حجامت ايران بر اساس مکانيسمي که از نقش درماني حجامت سراغ دارند و با الهام از دستورالعمل‌هاي درماني که در منابع طب سنّتي و ايراني و روايات مطرح شده، بيماري‌هاي مختلف را تحت درمان قرار مي‌دهند. باتوجه به اينکه حجامت داراي عوارض جانبي نمي‌باشد و يا عوارض جانبي احتمالي پديد آمده در يک بيماري به سرعت قابل کنترل است، از نظر اخلاق پزشکي يک رفتار درماني هجومي به حساب نمي‌آيد و مي‌توان با رعايت اخلاق پزشکي در پژوهش، طرح‌هاي درماني گوناگون را براي بيماري‌هاي مختلف به اجرا درآورد و نتايج درماني آن را ثبت کرد. سازمان و تشکيلات مؤسسه تحقيقات حجامت ايران نيز زمينه‌اي پديد آورده است که به سرعت ايده‌هاي پژوهشي و هيپوتزهاي علمي در پيکرۀ مؤسسه نشر پيدا کرده و موارد درماني مختلف در بيماريها به اطلاع پزشکان پژوهشگر برسد. ارتباط عرضي و طولي مستمر اعضا با همديگر و برگزاري همايش‌هاي متعدد يک روزه که در آن نکات کاربردي مطرح ميگردد و در طول هفت سال گذشته چهل و نه دوره همايش برگزار گرديده است، عامل ديگري است که به توسعه کاربرد حجامت در درمان بيماري‌هاي گوناگون انجاميده است. بنابراين تمامي بيماريها تحت درمان با حجامت قرار مي‌گيرند و اثرات درماني حجامت روي آن مطالعه ميشود و مؤسسه براي ليست بزرگي از بيماريها درمان ترکيبي طراحي کرده است. در اين بيماريها طرح‌هاي درماني حجامت هم زمان با مصرف داروهاي شيميايي شروع ميشود و پس از سازگاري درمان حجامت با بيماري به تدريج داروي شيميايي قطع ميشود و ادامه درمان پيگيري ميشود. در ليست بيماري‌هاي درمان شده به وسيله حجامت که به صورت درمان با حجامت و يا درمان بعد از اصلاح تغذيه و طبع با حجامت صورت گرفته است بيماري‌هاي زير بيشترين اثر درماني را گرفته است و جمعيت درمان شده به وسيله طرح درماني حجامت در برخي از بيماريها بيش از يکصد نفر است که به ترتيب ذيل در رشته‌هاي تخصصي مختلف مطرح ميگردد:
1- افزايش کلسترول و تري‌گليسيريد (چربي خون بالا) 2- اوره بالاي خون 3- فشار خون بالا 4- فشار خون پائين 5- غلظت خون بالا (پلي‌سايتمي) 6- سرماخوردگي‌هاي مکرر 7- آنمي فقر آهن 8- سرخجه 9- آبله مرغان 10- سرخک 11- زونا 12- اوريون 13- پنوموني 14- مخملک 15- آنفلوآنزا 16- ايکترفيزيولوژيک (يرقان نوزادان) 17- ديسمنوره 18- اليگومنوره 19- آمنوره 20- هايپومنوره 21- هايپرمنوره 22- سندرم پرۀ کلماتريک 23- سندرم کلماتريک 24- کيست تخمدان 25- مسموميت داروئي 26- مسموميت غذائي 27- مسموميت شيميائي و گازهاي شيميائي 28- سردرد ميگرني 29- سردرد عصبي 30- دردهاي کهنه و مزمن اندام‌ها 31- سندرم خستگي مزمن بدن 32- اسپاسم عضلاني 33- کاهش رشد و کوتاهي قد 34- لاغري 35- سياتالژي (درد سياتيک) 36- سندرم کانال کارپ 37- ديسکوپاتي‌ها 38- کمردرد Low back pain 39- آرتروز کتف و زانو 40- آکنه و بثورات پوستي 41- کهير 42- اگزما 43- درماتيت تماسي 44- خارش پوستي 45- آفت دهان 46- تعريق فراوان بدن 47- گر گرفتگي بدن 48- پوليپ بيني 49- ناخنک چشم 50- اپيستاکسي مکرر (خونريزي از بيني) 51- بلز پالزي (فلج عصب صورت) 52- PTSD 53- تصلب شرائين 54- گرفتگي عروق کرونر 55- Chest pain (درد قفسه سينه) 56- طپش قلب، آريتمي‌هاي قلبي و p.v.c 57- اعتياد داروئي 58- اعتياد به سيگار و مواد مخدر 59- هيپرتيروئيدي 60- هيپوتيروئيدي 61- افسردگي 62- سنگيني سر 63- اختلالات رفتاري کودکان 64- آلرژي 65- آلرژي غذائي 66- آسم آلرژيک 67- آسم 68- رماتيسم 69- دندان قروچه Broxism 70- هموروئيد بديهي است در آينده پس از مطالعات بيشتر بيماري‌هاي ديگري نيز به اين ليست اضافه خواهند شد. هم‌اکنون مؤسسه تحقيقات حجامت ايران سرگرم تأمين تمهيدات اعتباري و امکانات فني و ايجاد سازمان تخصصي براي تدوين گزارش علمي پيرامون بررسي اثر درماني حجامت بر اين بيماري‌هاست که انشاءالله به تدريج در مجلات معتبر علمي منتشر خواهد شد.
مزيت‌هاي حجامت نسبت به ساير روش‌هاي درماني متداول بطورکلي حجامت يک روش درماني بدون عوارض جانبي است و اگر به صورت تخصصي از آن استفاده شود برتري‌هاي فراواني نسبت به روش‌هاي درماني جاري مانند مصرف داروهاي شيميايي و جراحي دارد. مزيت‌هاي درمان با حجامت را مي‌توان بطور خلاصه بدين شرح بيان کرد: 1- حجامت يک روش درماني بدون عوارض جانبي است. 2- حجامت براي تمامي سنين کاربرد دارد. 3- حجامت با حداقل توان فني و تجهيزات اجرايي ميتواند بيماري‌هاي سخت و مزمن را درمان کند. 4- حجامت هيچگونه وابستگي فني، علمي و ابزاري به خارج از کشور ندارد. 5- حجامت يک رفتار درماني سرپايي است و نيازي به تجهيزات بيمارستاني ندارد. 6- در حجامت فاکتورهاي مداخله‌گر وجود ندارد و يک رفتار کامل موجب درمان ميشود. 7- حجامت چون يک دستور ديني است، توان جلب تأثيرات رواني (سايکوتيک) در آن بالاست و از اين طريق علاوه بر افزايش سطح درمان‌پذيري، موجب تقويت فرهنگ و اعتقادات مذهبي و ارتباط انسان با خدا ميشود.
چه افرادي را نبايد حجامت کرد؟ به منظور پيشگيري از بيماريها مي‌توان هر سال حداقل يکبار در فصل بهار حجامت کرد و حداقل فاصله زماني براي حجامت از يک ماه شروع ميشود تا سن روز فاصله، يعني چهل ساله چهل روز يکبار، پنجاه ساله پنجاه روز يکبار و... ولي حجامت درماني اگر توسط افراد غيرمطلع انجام شود، ممکن است موجب درمان نگرديده و يا اشکالاتي را پديد آورد. افراد زير را نبايد حجامت تر کرد: 1- افرادي که با تعريف طب اسلامي و طب سنّتي دچار غلبه شديد بلغم هستند. اين افراد بايد حجامت گرم و خشک بشوند. 2- کودکان از بدو تولد تا چهار ماهگي در صورت نداشتن بيماري. 3- زنان باردار تا ماه چهارم بارداري. 4- زنان در ايام عادت ماهيانه. 5- بيماران مبتلا به سيفليس و سوزاک.
مراکز معتبر حجامت پزشکاني که دوره آموزش اجرا و روش تجويز حجامت را گذرانده باشند صلاحيت انجام حجامت را دارند. پيراپزشکان نيز در صورت گذراندن دوره آموزشي مي‌توانند حجامت نمايند ولي تجويز حجامت بايد با نظر پزشک آشنا با اين روش درماني صورت گيرد. لازم به تذکر است که بخشنامه‌هاي اخير وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي حجامت را يک رفتار درماني نيازمند به پژوهش علمي توصيف کرده است و اين امر را در غالب طرح‌هاي پژوهشي زير نظر مراکز تحقيقاتي و دانشگاه‌ها ميسر مي‌داند. بيماران براي انجام حجامت مي‌توانند به شعبات مؤسسه تحقيقات حجامت ايران و پزشکاني که عضو مؤسسه تحقيقات حجامت ايران هستند و دوره آموزشي خود را طي کرده‌اند و پروانه حجامت دريافت داشته‌اند مراجعه نمايند.
بهترين زمان انجام حجامت
از نظر ماه قمری بهترین زمان، محدوده زمانی روزهای هفدهم تا بیست و هفتم هر ماه می باشد، همچنین حجامت در اواخر اسفند ماه نيز توصيه شده است. از بهترین روزهای مهم ديگر جهت انجام حجامت، هفتم و چهاردهم ماه حزیران رومی است. ماه حزيران ماه نهم از ماه های رومی است که پس از ماه ایار است. در میان ماه های رومی چهار ماه را سی روز محاسبه می کنند که یکی از این چهار ماه حزیران می باشد. بهترین زمان برای حجامت بر اساس روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام همین ماه رومی حزیران است.
بهترين زمان براي انجام حجامت پيشگيري در درجه اول فصل بهار و در درجه دوم فصل پائيز است، به‌هرحال فصل تساوي شب و روز موجب ميگردد تا بدن انسان در معرض دو جاذبۀ ماه و خورشيد قرار گيرد و بر اثر جاذبه ماه ترکيبات سبک معلق در خون (که از آن به فضولات خون تعبير ميشود و در طب جديد مواد بيوشيمي و هورموني خارج از حد نرمال خون را گويند) به وسيله حجامت به اندازه بيشتري از بدن خارج ميگردد و براساس اين قاعده بهترين زمان با گردش ماه قمري محاسبه ميگردد و ايام تربيع دوم و سوم ماه قمري بهترين ايام ماه براي حجامت توصيف مي‌گردند که عبارتست از هفتم تا بيست و يکم ماه قمري و در اين ايام به محققين اجازه داده ميشود تا بيماري‌هاي گوناگون را با حجامت درمان نمايند. روزهاي 17، 19 و 21 ماه قمري در درجه اول و ايام چهاردهم ماه قمري در درجه دوم و ايام هفتم ماه قمري در درجه سوم اهميت قرار دارند و باز تابع همين قاعده بهترين ساعت براي حجامت، ساعت حضور ماه در وسط مدار آسمان است که در جدولي در کتاب حجامت از ديدگاه اسلام مطرح گرديده است. در ايام هفته تقريباً در تمامي ايام هفته حجامت قابل انجام است به جز روز جمعه. در روايات برخي از روزها براي حجامت بهتر توصيف شده‌اند که به ترتيب روزهاي پنجشنبه و سه‌شنبه، دوشنبه و يکشنبه هستند. روز چهارشنبه و شنبه نيز روزهايي هستند که ائمه در آنها حجامت کرده‌اند، لکن براي عموم توصيه به قرائت آيت الکرسي در حين حجامت کرده‌اند. ائمه )عليهم‌السّلام( روز جمعه را براي حجامت مناسب ندانسته‌اند و براي حجامت اضطراري در روز جمعه قرائت آيت‌الکرسي ضروري و در ساعت يازده تا دوازده شرعي در روز جمعه حجامت را مطلقاً ممنوع اعلام نموده‌اند و دلايل ويژه‌اي را براي آن ذکر کرده‌اند که بايد با قوانين متافيزيک تفسير شود. براي حجامت درماني اولين فرصت بهترين فرصت است، در اين صورت بيمار براي درمان خود بيشترين استفاده را از حجامت به عنوان يک روش درمان مي‌گيرد: همچنانکه با عقل نيز سازگار نيست که مثلاً يک نفر مسموم شده به وسيله دارو و يا غذا را حجامت نکنيم و بگوئيم برويد و در فصل بهار بيائيد و يا يک نفر سکته کرده را بگوئيم برويد در فصل پائيز بيائيد و يا بيمار داراي سردرد ميگرني را به روزهاي مناسب در ايام ماه ارجاع دهيم و يا کسي که در فصل زمستان سرماخوردگي پيدا کرده را بگوئيم برود فصل بهار بيايد تا درمانش کنيم...
محدوده سني انجام حجامت براي حجامت پيشگيري براساس دستورات طب اسلامي حجامت از چهارماهگي شروع ميشود و تا پايان عمر قابل انجام است و براساس دستورات طب سنّتي (نظرات بوعلي‌سينا و سيد اسماعيل جرجاني) حجامت از دوسالگي شروع ميشود و تا سن شصت سالگي قابل انجام است. ولي حجامت درماني از بدو تولد تجويز گرديده و ادامه مي‌يابد مثلاً براي زردي اطفال (يرقان فيزيولوژيک) از حجامت استفاده ميشود که معمولاً در روزهاي اول تولد بروز مي‌کند تا سکته قلبي که در اين مورد بوعلي‌سينا براي درمان آن حجامت را تجويز مي‌کند و افراد متعددي در اين زمينه درمان شده‌اند.
عوارض جانبي حجامت بي‌قاعده اگر چنانچه به هر دليلي حجامت بي‌قاعده انجام شده باشد مثلاً طبع بيمار براي انجام حجامت لحاظ نشده باشد و يا قبل و بعد از انجام حجامت تمهيدات لازم رعايت نشده باشد مانند اينکه در حالت خستگي مفرط حجامت انجام شده باشد و يا در کمتر از دوازده ساعت قبل و بعد از حجامت معاشرت جنسي صورت گرفته باشد و يا از غذاهاي سرد مزاج مانند ترشي‌ها، گوشت گاو، ماهي و شوري استفاده شده باشد و يا در معرض درگيري‌هاي عصبي حاد قرار گرفته باشد ممکن است دچار عوارضي گردد که عمده‌ترين آنها عبارتند از: 1- ضعف عمومي 2- سردي اندام‌ها 3- سستي و ناتواني مفاصل 4- پرخوابي 5- عدم تحقق درمان که اين حالت‌ها معمولاً در مدت 24 ساعت تا 7 روز ادامه دارند. در صورت بروز چنين شرايطي در اولين فرصت بايد بيمار مقداري شربت عسل تناول نمايد که به تناسب ميزان ضعف بيمار هرشب يک ليوان شربت عسل تا 7 روز و يا هر 8 ساعت يک ليوان شربت عسل، عوارض پديد آمده را مرتفع مينمايد. بهتر است در صورتي که فرد دچار عارضه، زن است شربت عسل را با عرق رازيانه ميل نمايد و مرد دچار عارضه، عسل با سياه‌دانه مصرف نمايد، و اگر چنانچه در حين انجام حجامت چنين شربتي به بيمار داده شود از ميزان بروز عوارض مذکور خواهد کاست. حجامت در بيماري‌هاي اورژانس بطورکلي اين ذهنيت در جامعۀ پزشکي و عموم مردم وجود دارد که حجامت و ساير دستورات طب اسلامي و طب سنّتي به عنوان يک درمان آرام و داراي اثر بلندمدت است و نمي‌توان از اين گونه رفتارها در درمان بيماري‌هاي اورژانس بهره گرفت. در حقيقت اين قضاوت ناشي از بي‌اطلاعي از کاربرد حجامت و ساير دستورات طب اسلامي در درمان است. مثلاً هرگاه يک مسموميت غذايي و يا دارويي پديد آيد و يا شخصي در معرض گزش حيوانات گزنده مانند عقرب و مار قرار گيرد، حجامت ميتواند در اولين فرصت به عنوان تنها درمانگر اثربخش بيمار را از درگيري در حالت خطرناک رهايي بخشد و در بسياري از موارد به ادامه درماني ديگر بي‌نياز سازد. تجربيات کاربرد حجامت در جلوگيري از اثر گازهاي شيميايي منتشر شده در جنگ در اولين فرصت‌هاي پس از مسموميت و همچنين نقش حجامت در افراد شيميايي شده نيز اين فرضيه را به اثبات رسانده است که در شرايط اضطراري پديدآمده، مانند گازها و بمب‌هاي شيميايي که در يک زمان کوتاه جمعيتي بزرگ را آلوده مي‌کند، حجامت ميتواند يک نجات‌بخش فوري و مؤثر باشد و از بروز فجايع عظيم انساني جلوگيري نمايد. کاربرد حجامت در رفع اثر سم در بدن انسان داراي سابقه‌اي طولاني است و براي آن سند طب اسلامي و طب سنّتي در منابع معتبر وجود دارد. حجامت در موارد اورژانس در بخش‌هاي ديگري نيز کاربرد دارد. ازجمله اين موارد Chest pain و سکتۀ قلبي است. اولين و فوري‌ترين و مؤثرترين درمان براي رفع اينگونه موارد، حجامت است. حجامت پيشگيري‌کننده و کنترل‌کننده و درمان‌کنندۀ بسيار مؤثري در بيماري‌هاي قلبي مي‌باشد. موارد فراواني وجود دارد که بعد از مراجعه به مطب‌هاي پزشکان عضو مؤسسه تحت درمان قرار گرفته‌اند. همچنين در مواردي که حوادث اجتماعي بروز مي‌کند و عوارض اخلاقي و احساسي آن موجب بروز واکنش‌هاي عصبي و حرکات روان‌پريشي ميگردد و يا تجديد خاطرات حوادث اسفناک منفي در انسان که موجب بروز افسردگي و بي‌قراري و ناآرامي ميگردد را نيز مي‌توان با حجامت در اولين فرصت کنترل نمود. بررسي اثر حجامت بر بازماندگان زلزله رودبار موجب گرديد که افراد زيادي از بروز اين ضايعات رواني مصون بمانند. اين بيماريها معمولاً تحت عنوان P.T.S.D مطرح مي‌گردند.
حجامت و مشکلات اخلاقي و اجتماعي حضرت علي «عليه‌السّلام» مي‌فرمايند: «ميل به زنا و جنون آني ناشي از غلبه خون است.» براساس طرح طب اسلامي مجموعه ترکيب بدن انسان عبارتست از برآيند اثر چهار خلط، دم، صفرا، بلغم و سودا؛ هرگاه وجود اين اخلاط در بدن انسان در حد تعادل باشد انسان از نظر جسمي و رواني در حالت سلامت است و هرگاه يک يا چند خلط از اين اخلاط چهارگانه از حالت تعادل خارج گردد، بيماري پديد مي‌آيد. غلبه هرکدام از اين اخلاط بيماري جسمي و رواني ويژه‌اي پديد مي‌آورد که در حديث فوق حضرت امير «عليه‌السّلام» دو رفتار غيرمتعارف جنسي و عصبي را ناشي از غلبه خون شمرده‌اند. ما مي‌دانيم بسياري از مشکلات اخلاقي پديد آمده در جامعه توسط کساني بروز مي‌کند که بطور متعارف داراي سابقه‌اي منفي نيستند و يا به تعبير ديگر جزء مجرمين حرفه‌اي نيستند و بروز يک حالت غيرمتعارف آني در وجود آنان موجب بروز آن جرم گرديده است؛ بطوريکه بعد از آن بسيار از کردۀ خويش پشيمانند. زمينۀ پيدايش چنين حالتي در اين افراد ناشي از غلبۀ خون است. بنابراين ما مي‌توانيم با انجام حجامت موجب جلوگيري از ايجاد حوادث اخلاقي و اجتماعي بشويم و از بروز بسياري از دعاوي که حتي منجر به قتل يا نقص عضو يا تصادفات فجيع شده است جلوگيري نمائيم.
حجامت، ايدز و هپاتيت در سال‌هاي اوليۀ شيوع حجامت در ايران تبليغات وسيعي در مطبوعات شروع شد مبني بر اينکه حجامت موجب شيوع ايدز است. اين تبليغات در سال‌هاي اخير مسير خود را عوض کرد و اظهارات اينکه حجامت موجب توسعۀ هپاتيت ميشود در صحنۀ مطبوعات نقش بست. اين درست است که هر روش درماني اگر با تمهيدات ويژۀ خود اجرا نشود، عوارضي خواهد داشت، مثلاً اگر تزريقات با سرنگ استريل و يکبار مصرف انجام نشود، بيماري‌هايي را ايجاد مي‌کند. ولي اين يک برخورد عالمانه نيست که به لحاظ استفاده چند نفر جاهل يا مغرض که از سرنگ آلوده استفاده مي‌کنند، بطورکلي تزريقات بايد از رديف درمان خارج گردد، بلکه بايد اشخاص خطاکننده را تنبيه کرد. در مورد حجامت نيز وضعيت چنين است، بدين ترتيب که اگر در روش اجرا به نحوي عمل شود، که ابزار آغشته به خون آلوده براي فرد ديگري مورد استفاده قرار گيرد، ممکن است موجب بروز بيماري گردد. با اين تفاوت که روش اجراي حجامت به نحوي است که امکان ورود ميکروب به عمق بدن را به حداقل مي‌رساند. بدين معني که در حجامت پس از ايجاد خراش سطحي در پوست ابزار مکنده به وسيله انبساط عضلاني و عروقي موجب استخراج خون مي‌شوند. مقدار فشار منفي در حجامت حداقل پانزده تا بيست ميليمتر است يعني مويرگ‌هايي که مجراي خون‌دهي هستند پانزده الي بيست برابر افزايش حجم مي‌دهند. در شرايط عادي هرگاه خراشي در بدن پديد آيد گلبول‌هاي خون (مأموران دفاعي) به علت زخم ايجاد شده فراخوان مي‌شوند تا آن ناحيه را ترميم نمايند ـ ولي در حجامت به لحاظ وجود انبساطي که توسط مکش پديد مي‌آيد ميزان فراخوان گلبولي به محيط زخم تقريباً بيست برابر ميشود و اين مکش پس از پايان عمليات حجامت خاتمه مي‌يابد و در اينصورت مجموعه گلبول‌هاي فراخوان شده بصورت فشرده در محيط سطحي باقي مي‌مانند و بدين ترتيب به هيچ وجه اجازه نمي‌دهند که ميکروب يا ويروسي که احتمالاً در سطح پوست وجود دارد به عمق عروق نفوذ کند، از اينجهت احتمال بروز عفونت در حجامت به صفر مي‌رسد. مطالعه گذشته‌نگر حجامت نيز اين فرضيه را تائيد مي‌کند. بدين نحو که با وجود اينکه حجامت در زمان قديم به وسيلۀ ايجاد زخم به وسيله يک نشتر انجام مي‌شده است و ابزار مکندۀ آنان شاخ بوده است و فقط با شستشو با آب آلودگي آن را برطرف مي‌کرده‌اند، هيچگونه عفونتي که بر اثر حجامت پديد آمده باشد گزارش نشده است. آقاي دکتر پولاک، پزشک دربار ناصرالدين شاه در اين مورد مي‌گويد ـ با وجود اينکه پشت کتف تمام ايراني‌ها آثار خراش حجامت وجود دارد اما من در مدت حضور بيست سالۀ خود در ايران حتي يک مورد عفونت ناشي از حجامت مشاهده نکرده‌ام. هم‌اکنون در ايران حجامت توسط سه هزار و چهارصد نفر پزشک انجام ميشود. اين جمعيت بزرگ که تمامي آنها آئين بهداشت در درمان را در زمان تحصيل خود خوانده‌اند و نگران رعايت بهداشت در اين زمينه هستند از سويي و مکانيسم عمل حجامت از سوي ديگر موجب ميگردد که امنيت و اعتماد کافي براي شيوع سراسري حجامت بعنوان يک روش پيشگيري و درمان مذهبي و ملي وجود داشته باشد. همچنانکه تاکنون اين پديده امتحان خود را پس داده است. در سال 85 حدود پنج ميليون مورد حجامت در کشور ايران انجام شد که حتي يک مورد عفونت و يا ابتلا به بيماري مسري در آن گزارش نگرديد. به‌هرحال رعايت بهداشت و دقت در اجرا ميتواند ضمانت خوبي براي توسعه حجامت استاندارد در سطح کشور باشد.
توصيه هاي قبل از حجامت: - در مراكز معتبر حجامت نمایید. - معده نباید خالی باشد، همچنین انجام حجامت بلافاصله پس از صرف غذای پر حجم توصیه نمی شود. - بدن خسته نباشد. - از فعالیت زیاد و ورزش سنگین، استحمام طولانی، استخر و سونا و جماع بپرهیزد. - مایعات بدن در حد مناسب باشد. - قبل از حجامت یک عدد انار میل نمایید. - از حجامت در صبح زود و بخصوص قبل از صبحانه جدا پرهیز نمایید. - در صورتیکه در محل حجامت دارای پوست پر مویی هستید، ازاله نمودن موهای بدن در موضع حجامت توصیه می گردد.
توصيه هاي بعد از حجامت: برای تسريع در از بین بردن جاي زخمها، کمی به آن عسل چند گياهي زنبوري بمالید. تا ۱۲ ساعت بعد از حجامت از مصرف لبنیات مانند شیر، خامه، کره، پنیر، بستنی، ماست، دوغ، کشک و نیز غذاهای ترش مزه خودداری نمایید. مصرف عسل و انار شیرین بلافاصله بعد از حجامت توصیه می شود. صبح روز بعد از حجامت، محل حجامت را با آب خالی و بدون ماساژ و شامپو بشویید.
تفاوت‌هاي حجامت و خون‌گيري
بی شک اهداء خون امری خدا پسندانه، انسانی و ایثارگرانه بشمار می رود، چرا که با اهدای آن جان انسانهای نیازمند به خون را نجات داده ایم. اما قیاس بین حجامت به عنوان یک روش درمانی و پیشگیری و اهداء خون قیاسی منطقی به نظر نمی رسد زیرا که: - در حجامت ابتدا با بادکش، روی جریان خون تغییراتی را ایجاد می کنند و سپس خراشهای ظریف پوستی که زده می شود یک فرایندهایی را در بدن تحریک می کند و مدل خون گیری آن نیز سطحی می باشد ولی در خون دادن یک استرس و شک منفی است که بوسیله یک سوزن، خون در گردش مورد نیاز بدن را خارج می کند. از لحاظ حجم خون خارج شده در حجامت حداکثر 80 سی سی ولی در خون دادن حدود 500 سی سی خون خارج می شود. - حجامت باعث کم خونی و هیچ عارضه ای نمی شود. - حجامت دارای خواص فوق الذکر می باشد ولی خون دادن تنها یک عمل انسانی و ایثارگرانه می باشد.
- در حجامت خون کثیف از بدن خارج می گردد ولی در خون دادن خون تمییز و مورد نیاز بدن را اهدا می کنیم . خون‌گيري يک روش ابداعي است که براي تأمين نياز بيماران بکار گرفته شده و در هنگام کم‌خوني مفرط، وجود برخي بيماري‌هاي خوني مانند هموفيلي و... و در هنگام جراحي‌ها بکار مي‌رود در برخي موارد خون‌گيري از بيماران داراي غلظت خون به منظور کاهش غلظت خون و يا در يک مقطع به منظور کاهش بار قلب تجويز ميگردد، در اينصورت خون گرفته شده دفع ميگردد. خون‌گيري به منظور کمک به بيماران نيازمند بايد خون سالم باشد. فاکتورهاي سلامت خون از دو طريق بررسي وضعيت باليني اهداکننده و وضعيت خون اهداکننده روشن ميشود. فاکتورهاي سلامت خون در آخرين مصوبه‌هاي سازمان انتقال که به تائيد رسيده و در شراف اجراست به ترتيب ذيل اعلام ميگردد:
معيارهاي لازم براي خون‌گيري برخي از اظهارنظرها که در مطبوعات و برخي جزوات منتشر شده به چشم مي‌خورد مدعي هستند که خون‌گيري جاري در سيستم پزشکي همان فصد مصطلح در طب سنّتي و طب اسلامي است که جايگزين حجامت شده و کارآئي‌هايي که براي فصد در طب سنّتي ادعا شده است را به خون‌گيري منتسب مي‌نمايند. چنين اظهاري غيرواقعي و ناشي از بررسي سطحي است، براي اثبات اين منظور تفاوت خون‌گيري و فصد را ذيلاً بيان خواهيم کرد. البته در برخي از منابع طب سنّتي مربوط به دو تا سه قرن قبل نشان ميدهد، انتقال خون از فردي به فرد ديگر بصورت مستقيم صورت مي‌گرفته است، لکن در منابع قديم مدرک معتبري نشان نمي‌دهد که انتقال خون بعنوان يک روش شايع بمنظور رفع کم‌خوني ناشي از جراحي‌ها و يا هر نوع کم‌خوني ديگر بکار گرفته مي‌شده است، و در آن زمان براي ترميم جراحي‌هاي بزرگ و کوچک و تأمين ضعف شديد ناشي از خونريزي در جنگ‌ها و حوادث و جراحي‌ها از عسل و برخي از داروهاي خون‌ساز ديگر استفاده مي‌شده است. علي ايحال خون‌گيري در جامعۀ کنوني که تصادفات و حوادث و جراحي‌هاي ضروري و برخي بيماري‌هاي مصرف‌کننده مداوم خون يک ضرورت انکارناپذير در جامعه است و متولي رسمي آن در کشور که سازمان انتقال خون ايران است بايد تقويت گردد، تا کشور ما هيچگاه به خون و فرآورده‌هاي خوني نيازمند نشود. اما تفاوت خون‌گيري و حجامت بسيار فاحش و گسترده است که عليرغم ظاهر فريبنده و داراي تشابه آن بسيار متفاوت است، چون اين ظاهر متشابه موجب بروز قضاوت‌هايي ميگردد که عمدتاً غيرواقعي است، بطور خلاصه به ذکر تفاوت‌هاي مهم آن مي‌پردازيم: 1- خون‌گيري از وريد صورت مي‌گيرد ولي در حجامت از طريق مويرگ و عروق لنفاوي خون گرفته مي شود. 2- مقدار خون گرفته شده در خون‌گيري 200 تا 500 سي‌سي مي‌باشد. ولي خون اخذ شده در حجامت از حداقل cc5-cc30 و حداکثر به cc70 بالغ ميگردد. 3- در خون‌گيري مقدار خون به اراده خون‌گيري کننده تعيين ميشود ولي در حجامت خون به تناسب وضعيت بدن خارج ميشود و خودبخود قطع ميشود. 4- در خون‌گيري خون از وريد بازليک ـ اکحل و سفاليک گرفته ميشود، ولي در حجامت از مواضع داراي بافت عضلاني متراکم مانند بين دو کتف، ساکرال، ساق و فونتانل قدامي و... خون گرفته ميشود. 5- ابزار خون‌گيري سرنگ است و به وسيله اتصال سرنگ به عمق رگ خون گرفته ميشود، ولي در حجامت خون‌گيري به وسيله ليوان مخصوص و با ايجاد خراش سطحي و بادکش و فشار منفي روي پوست صورت مي‌گيرد. 6- خون‌گيري در محدودۀ سني خاصي کاربرد دارد، ولي حجامت از چهارماهگي تا پايان عمر ميسر است و در صورت بروز بيماري از روزهاي اول تولد نيز مي‌توان حجامت انجام داد. 7- در خون‌گيري حجم خون گرفته شده موردتوجه است و اساساً به منظور بدست آوردن حجم قابل توجهي خون اين کار انجام ميشود، لکن در حجامت حجم خون استخراج شده نقشي در درمان بيماري ندارد حتي cc3 خون اخذ شده نيز نقش درماني خود را ايفا مي‌کند. 8- در مواردي که اثبات گردد، خون فرد اهداکننده سالم نيست خون گرفته شده منهدم شده و با وجود عمليات انجام شده بهبودي در شخص مشاهده نمي‌شود، لکن در حجامت اساساً پس از اثبات آلودگي در خون حجامت انجام ميشود تا ترکيبات خون حجامت کننده معتدل و نرمال گرديده و سلامت به وي بازگردد. 9- ترکيب خون گرفته شده از وريد در فرد سالم در صورتي که هم‌زمان حجامت شود، با ترکيب خون گرفته شده از طريق حجامت کاملاً متفاوت است و فاکتورهاي گوناگون آن خارج از حد نرمال است. 10- مقدار خون گرفته شده از بدن نقشي در سيستم ايمني بدن ندارد و در اين زمينه گزارشي منتشر نشده است، و اما حجامت گرم و خشک و حجامت تر بر سيستم ايمني بدن انسان اثر مطلوب مي‌گذارد و با مکانيسم تنظيم سيستم ايمني موجب ايجاد پوشش درماني در بيمار حجامت کننده ميگردد. 11- اگر چنانچه براي خون‌گيري مکانيسمي براي درمان متصور باشد به ميزان خون گرفته شده از بدن مربوط ميشود، لکن در حجامت مکانيسم اثر به دو بخش کاملاً متمايز - نقش التهاب ايجاد شده توسط بادکش و نقش خراش ايجاد شده در پوست- مربوط ميشود و از اين طريق نقش درمان اصلي خود را براي سراسر بدن بروز ميدهد. 12- حجامت داراي نقش پيشگيري از بروز بيماري است، براي خون‌گيري چنين نقشي گزارش نگرديده است. 13- اهداء خون سالم به جز در موارد وجود پلي سايتمي هيچگونه ادعاي درماني ندارد و اهداکنندگان خون نيکوکاراني هستند که براي تأمين سلامت ديگران مبادرت به اهداي خون مي‌کنند، در صورتي که حجامت ضمن درمان پلي سايتمي داراي ادعاي درماني است و افراد سالم حجامت مي‌کنند تا بيمار نشوند و افراد بيمار حجامت مي‌کنند تا سلامت خود را باز يابند. 14- سازمان انتقال خون ايران يک تشکيلات تأمين کنندۀ خون براي نيازمندان خون در شرايط اضطراري و در زمان نياز افراد است و نقش يک سازمان تأمين کنندۀ دارو را دارد، و مؤسسه تحقيقات حجامت ايران با بيش از سه هزار عضو پزشک يک تشکيلات درمان‌کننده است که در همه شرايط پاسخگوي مراجعات داوطلب حجامت براي پيشگيري از بروز بيماري و يا درمان کنندۀ بيماري‌هاي افراد است. و در اينصورت علي القاعده بيماري که از نظر پاراکلينيکي شايستگي اهداي خون را ندارد پس از انجام حجامت بايد بتواند اهداکنندۀ خون سالم باشد و در ضمن اينکه خويشتن را با حجامت درمان کرده است ميتواند به افراد ديگر نيز خون سالم خويش را هديه نمايد. تفاوت‌هاي حجامت و فصد فصد عبارت است از خون‌گيري از رگ‌هاي مختلف بدن و دفع مقداري خون از طريق وريد. فصد جزء يکي از روش‌هاي مصطلح درماني در طب سنّتي است که داراي سابقۀ چند هزار ساله است. در فصد رگ‌هاي مختلفي از بدن مورد توجه قرار مي‌گيرند که با فصد آنها و دفع مقدار معيني خون بخشي از بيماري‌هاي تن درمان ميشود. رگ‌هاي بازيليک (باسليق)، اکحل، صافن، رگ زير زبان، رگ بين دو انگشتان پا و دو انگشتان دست، رگ پيشاني، از رگ‌هايي هستند که در طب سنّتي مورد توجه قرار مي‌گيرند. مقدار خون‌گيري در فصد به تناسب نوع بيماري، سن، جنس بيمار و نوع رگ مورد توجه بستگي دارد و همچنين فلسفه اصلي فصد، دفع فضولات خون از بدن است. بر اين اساس هرگاه اخلاط مورد توجه از خون خارج شد و خون سوداوي و بلغمي از بدن خارج گرديد و رنگ و حالت خون نشان از صافي و پاکي خون داشت، دفع خون از بدن بايد قطع گردد. بديهي است که در اين روش نيز خون خارج شده از بدن کاربرد درماني براي شخص ديگري ندارد. در طب اسلامي به فصد توجه زيادي نشده است و برخي روايات نشان مي‌دهند که بدن را به فصد عادت ندهيد، درحاليکه بهترين عادت‌ها انجام حجامت توصيف شده است، ولي به هرحال رواياتي نشان مي‌دهند که برخي از ائمه (عليهم‌السّلام) نيز فصد مي‌نمودند Phelebotomy عنواني است که معادل فصد مطرح ميشود، ولي مضاميني که در آن مطرح ميگردد، با مفاهيم مطرح پيرامون فصد متفاوت است و حوزه بکارگيري آن نيز در درمان همساني ندارد. در برخي از منابع حجامت را جايگزين فصد مطرح کرده‌اند و اظهار داشته‌اند چون فصد يک روش درماني هجومي و ريسک‌آميز است و ممکن است در اجرا مشکلاتي را پديد آورد حکما حجامت را ابداع کرده‌اند و براي هر فصد معادلي از حجامت قرار داده‌اند. ولي منابع اسلامي نشان مي‌دهند که حجامت و فصد هرکدام جايگاهي ويژه دارند و کاربرد متفاوتي در درمان را دربر مي‌گيرند. به اين ترتيب فصد با خون‌گيري متداول و حجامت متفاوت است و هرکدام در درمان کاربرد خاصي دارند. تفاوت‌هاي مهم فصد و خون‌گيري 1- در فصد از رگ‌هاي خاصي خون گرفته ميشود که بيماري شخص اقتضا مي‌کند. در خون‌گيري فقط از رگ بازيليک خون گرفته ميشود. 2- در فصد مقدار خون گرفته شده مورد توجه نيست بلکه نوع خون مورد توجه است. در خون‌گيري مقدار خون گرفته شده مورد توجه است. 3- در فصد به تناسب نوع بيماري، نوع فصد، مقدار خون‌گيري و تعداد مراحل فصد و تمهيدات آن انتخاب ميشود. در خون‌گيري بيماري افراد موجب حذف افراد از رديف خون‌گيري ميگردد و داوطلب اهداي خون بازگردانده (Reject) مي‌شوند. 4- در فصد، سن، جنس، بيماري و فصل و ماه سال و تمهيدات ويژه‌اي که در آداب فصد است بايد رعايت گردد. در خون‌گيري، سن و جنس و فصل و ماه سال در اهداي خون لحاظ نمي‌گردد. 5- در فصد درمان بيماري مورد توجه است. در خون‌گيري درمان بيماري مورد توجه نيست بلکه اخذ خون مورد توجه است. تفاوت حجامت و زالودرماني زالودرماني که در طب ايراني ريشه عميقي دارد در بيست سال گذشته مورد توجه شديد پزشکان و بويژه جراحان اروپا و آمريکا قرار گرفته است. امروزه زالو در درمان، جراح کوچک نام گرفته (Microsurgen) و در اطاق‌هاي جراحي در سطح گسترده‌اي به کار گرفته ميشود. مقالات علمي فراواني نيز در اين زمينه منتشر شده است که مؤلف آنرا در يک جلد کتاب مستقل تقديم مينمايد. زالودرماني که نام علمي آن Hirudo Therapy است، يک روش مکمل درماني است که مي‌توان با کمک آن بخش عمده‌اي از مشکلات جراحي را مرتفع نمود. زالو ميتواند با مکش خون‌هاي کثيف در زخم‌هاي نکروزه و همچنين تزريق Heparin و Hirudin که از طريق بزاق آن صورت مي‌گيرد مشکلات عروق محيطي را برطرف سازد. زمانيکه مي‌خواهيم از ديدگاه مکتب خون درماني ارتباط حجامت، فصد و زالو درماني را بيان کنيم، بدين ترتيب اين سيستم را تصوير مي‌کنيم: 1- حجامت رأس درمان است و با ايجاد پوشش درماني، کل بدن را تحت درمان قرار ميدهد. 2- فصد بازوان قدرتمند درمان است؛ بدينگونه که با فصد رگ‌هاي خاصي از بدن، بيماري يک يا چند اندام اصلي درمان ميشود. 3- زالو سر انگشتان هنرمند درمان است؛ بدين نحو که اگر فقط نقطه‌اي از بدن درگيري عروقي پيدا کرده است و رفع آن انسداد عروقي محيطي به وسيله حجامت و فصد ميسّر نباشد، اينجا زالو ميتواند با مکش خون‌هاي کثيف و تزريق مواد ويژه در بزاق خود (Heparin و Hirodin) آن موضع را تحت درمان قرار دهد. قابل توجه است که هم اکنون در داروخانه‌هاي کشورهاي اروپايي، زالو در آکواريوم‌هاي ده‌تايي و بيست‌تايي در معرض فروش قرار دارد و در سال جاري (F.D.A) مرکز نظارت غذا و داروي آمريکا مصرف زالو در درمان را مورد تصويب قرار داده است.
آیا استفاده از فواید حجامت تنها برای درمـان بیماریهاست ؟
آمار مطالب
آمار کاربران
کاربران آنلاین
آمار بازدید
عضویت سریع
